«Απαγορευτικό» απόπλου για τις υδροφόρες στο Αιγαίο

Τέλος στη μεταφορά νερού με ιδιωτικές υδροφόρες για πρώτη φορά τη φετινή χρονιά. Τα τελευταία δύο χρόνια τέθηκαν σε λειτουργία αφαλατώσεις σχεδόν σε όλα τα άνυδρα νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων και οι λιγοστές –σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια– ανάγκες για μεταφορά νερού καλύπτονται από το Πολεμικό Ναυτικό. Ζητούμενο παραμένει πώς το Δημόσιο θα συντονίσει τη λειτουργία των αφαλατώσεων και θα κοστολογήσει δίκαια το νερό. Αλλά και πώς θα συμμαζέψει… το χάος, στα νησιά με μεγάλη τουριστική ζήτηση.

Πριν από ένα μήνα, στις 22 Μαΐου, εγκαινιάστηκε στην Πάρο η νέα μονάδα αφαλάτωσης του νησιού, δυναμικότητας 2.500 κυβικών/ημέρα. Η μονάδα αφαλατώνει νερό από τη θάλασσα το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την υδροδότηση της ευρύτερης περιοχής της Παροικιάς, της Πούντας, της Αλυκής και της Αγκαιριάς, «αποδεσμεύοντας» τις γεωτρήσεις στα ανατολικά του νησιού, που θα τροφοδοτούν μόνο την περιοχή της Νάουσας, τον Αρχίλοχο και τη Μάρπησσα.  Τη μονάδα προμηθεύτηκε ο δήμος από ελληνική εταιρεία (Sychem), η οποία θα τη λειτουργήσει και για διάστημα ενός έτους. Το παράδειγμα της Πάρου (και της Νάξου, που έσπευσε τον προηγούμενο Δεκέμβριο να μισθώσει για 4 μήνες μια μονάδα αφαλάτωσης επειδή άδειασαν τα φράγματα του νησιού) είναι ενδεικτικό της στροφής που παρατηρείται σε πολλά νησιά του Αιγαίου αλλά και του Ιονίου, μετά την παρατεταμένη ανομβρία των προηγούμενων ετών, αλλά και την εκρηκτική αύξηση του τουρισμού. Αυτή είναι η μία πλευρά.

Η άλλη πλευρά αφορά τα άνυδρα νησιά. Δύο από τα νησιά που σταθερά υδροδοτούνταν τα τελευταία χρόνια με μεταφορά νερού με πλοίο ιδιώτη (προς 10,30 ευρώ το κυβικό) ήταν οι Λειψοί και η Κίμωλος. Το εξωφρενικό στις δύο περιπτώσεις είναι πως και για τα δύο νησιά είχαν αγοραστεί μονάδες αφαλάτωσης (των 600 κυβικών/ημερησίως) με πόρους της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου, αλλά παρέμεναν… αποθηκευμένες. Η επίσημη αιτία για την καθυστέρηση ήταν πως οι δύο νησιωτικοί δήμοι δεν διέθεταν την τεχνική επάρκεια να μελετήσουν και να προκηρύξουν διαγωνισμό για τα συνοδά των αφαλατώσεων έργα, κάτι που κανείς… δεν μπορούσε να είχε σκεφθεί νωρίτερα, ώστε να τα εντάξει στο αντικείμενο του διαγωνισμού. Τελικώς, τα έργα πραγματοποίησε το 2018 η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και τη φετινή άνοιξη οι δύο μονάδες τέθηκαν σε λειτουργία. Χαρακτηριστικό είναι πως η μεταφορά νερού μόνο για τους Λειψούς κόστιζε στο Δημόσιο 650.000 ευρώ ετησίως.

Οι τελευταίες ελλείψεις θα καλυφθούν μέσα στο έτος. Την Πέμπτη εγκαινιάζεται η αφαλάτωση στη Νίσυρο, μία εβδομάδα αργότερα στο Αγαθονήσι, αρχές Ιουλίου στα Κατάπολα της Αμοργού. «Την τελευταία διετία απέκτησαν αφαλατώσεις πολλά νησιά: η Πάτμος, το Καστελλόριζο, η Αιγιάλη της Αμοργού. Φέτος, είναι η πρώτη χρονιά μετά δεκαετίες που στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα δεν θα γίνει μεταφορά νερού από ιδιώτη», λέει ο Νεκτάριος Σαντορινιός, αναπληρωτής υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. «Εχουμε συμφωνήσει με το Πολεμικό Ναυτικό να καλύψει τις λίγες ποσότητες που θα χρειαστούν σημειακά, π.χ. στον Πανορμίτη της Σύμης.

Ηταν ένα μεγάλο στοίχημα να σταματήσει η μεταφορά νερού, από την οποία πλέον εξοικονομούμε περίπου 4,5 εκατ. ευρώ ετησίως. Το νερό που παράγεται είναι πόσιμο και ελέγχεται καθημερινά. Το πρόβλημα πλέον είναι τα δίκτυα ύδρευσης, καθώς τόσα χρόνια που το νερό δεν ήταν πόσιμο σε πολλά νησιά, απλά το δίκτυο δεν συντηρούνταν».

Σύμφωνα με το σχέδιο διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Νήσων Αιγαίου, το 2017 λειτουργούσαν 41 μονάδες αφαλάτωσης, εκ των οποίων οι 27 στις Κυκλάδες και οι 11 στα Δωδεκάνησα. Από πλευράς δυναμικότητας οι μεγαλύτερες μονάδες είναι αυτές της Μυκόνου (Κόρφος), της Σύρου (Ερμούπολη) και της Χίου (Θόλος). Η λειτουργία της αφαλάτωσης λύνει το πρόβλημα ποιότητας και επάρκειας νερού, ενώ η ανάθεση της λειτουργίας σε ιδιώτη (ένα μοντέλο που ξεκίνησε στη Μήλο και τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος) είναι ένας τρόπος να διασφαλίζεται η άρτια λειτουργία της. Ομως, υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα: το κράτος (το υπουργείο Εσωτερικών ή η Γενική Γραμματεία Αιγαίου) επιδοτούν με διαφορετικά ποσά και «θολά» κριτήρια τις αφαλατώσεις. Και οι περισσότεροι από τους δήμους που τις λειτουργούν εξακολουθούν να χρεώνουν πολύ φθηνά το νερό, παρά το υψηλό κόστος λειτουργίας τους.

Οι επιδοτήσεις

Για παράδειγμα, η Γενική Γραμματεία Αιγαίου τον Ιούνιο έδωσε στη Σύμη 180.000 ευρώ για να καλύψει το ενεργειακό κόστος των μονάδων αφαλάτωσης. Ενώ πληρώνει 10-15.000 ευρώ/μήνα για τις αφαλατώσεις σε Πάτμο και Αρκιούς, 15-20.000 ευρώ/μήνα για τις μονάδες του Καστελλόριζου. «Τις μεγαλύτερες επιδοτήσεις τις λαμβάνουν η Σύρος, η Σαντορίνη, η Μύκονος και η Ιθάκη. Αλλά κάποιοι δήμοι… το κρύβουν, γιατί άλλοι παίρνουν πολλά και άλλοι λίγα. Είναι προφανές ότι το σύστημα αυτό θέλει εκσυγχρονισμό», εξηγεί ο Ηλίας Νόκας, διευθυντής Υδάτων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. «Δεν αρκεί να κάνεις μια αφαλάτωση. Πρέπει να τιμολογείς σωστά το νερό. Οταν είναι πάρα πολύ φθηνό, όπως λ.χ. στη Νάξο ή στην Κάλυμνο, ο κόσμος το ξοδεύει χωρίς σκέψη. Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για την τιμολόγηση του νερού δεν έχει εφαρμοστεί, το δε ύψος του “περιβαλλοντικού τέλους” που προέβλεπε η νομοθεσία να επιβληθεί είναι αστείο. Ετσι ο καθένας χρεώνει ό,τι θέλει».

Η τεράστια τουριστική ζήτηση ορισμένων νησιών περιπλέκει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα (και) στη διαχείριση του νερού. «Η κατανάλωση νερού στη Μύκονο έχει αυξηθεί κατά 20% την τελευταία πενταετία, φθάνοντας το 1,3 εκατ. κυβικά ετησίως», λέει ο κ. Νόκας. «Πολύ σημαντικές ποσότητες νερού (υπολογίζω περισσότερο από 500.000 κυβικά το έτος) μεταφέρονται με παράνομα ιδιωτικά βυτιοφόρα (τουλάχιστον 20), σε εκτός σχεδίου κατοικίες και ξενοδοχεία. Το νερό που μεταφέρουν είναι υφάλμυρο ή θαλασσινό και ελλείψει δικτύου αποχέτευσης, καταλήγει μέσα από τους βόθρους στο υπέδαφος και χαλάει την ποιότητα των υπόγειων γλυκών νερών. Το ίδιο συμβαίνει και στη Σαντορίνη, με τους παράνομους υδροφορείς να εκμεταλλεύονται την ισχύ τους και να κάνουν «απεργίες» μέσα στον Αύγουστο με απίθανα αιτήματα, λ.χ. να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων της ΔΕΥΑ Θήρας, να διορίζουν τα παιδιά τους στον δήμο κ.ά. Η Σαντορίνη είναι η πιο δύσκολη περίπτωση: Μόνο μέσα σε ένα χρόνο (2017-2018) η κατανάλωση αυξήθηκε κατά 35%, ενώ οι αφαλατώσεις που λειτούργησαν πριν από 2-3 χρόνια για να καλύψουν τη ζήτηση, ήδη είναι ανεπαρκείς με σοβαρό κίνδυνο να καταρρεύσει το σύστημα υδροδότησης την περίοδο αιχμής, ακόμα και φέτος. Πολύ δε περισσότερο αν παρουσιαστεί οποιαδήποτε βλάβη στον μηχανολογικό εξοπλισμό, κάτι που είναι πολύ συνηθισμένο. Ηδη, παρουσιάστηκε διακοπή υδροδότησης στα Φηρά. Και είμαστε ακόμα στον Ιούνιο».

Προχωράει ο αγωγός της Αίγινας

Προχωρημένη είναι πλέον η κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού ύδρευσης, που θα μετατρέψει και τυπικά την Αίγινα σε… προάστιο της Αθήνας. Στις 22 Μαΐου ξεκίνησε έπειτα από πολλές αναβολές η μετακίνηση τμημάτων του αγωγού από την Αίγινα, όπου συναρμολογήθηκαν, προς τη Σαλαμίνα. Η πόντιση του αγωγού, σε μήκος 14 χλμ. και σε βάθος έως και 90 μ. είναι μια τεχνική πρόκληση, καθώς στη χώρα μας δεν έχει πραγματοποιηθεί ανάλογο έργο (στη Σαλαμίνα που είναι το μόνο νησί σήμερα συνδεδεμένο με το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ, οι αγωγοί έχουν πολύ μικρότερο μήκος και ποντίστηκαν σε μικρό βάθος). Ο αγωγός θα ξεκινήσει να ποντίζεται από την πλευρά της Σαλαμίνας και καθώς θα γεμίζει με νερό, θα βυθίζεται με τη βοήθεια των τσιμεντένιων «ερμάτων» (δαχτυλιδιών). Στη συνέχεια, μόλις ακουμπήσει στον βυθό, θα καλυφθεί με εύκαμπτα στρώματα από σκυρόδεμα για να προστατευθεί. Το έργο χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια με 20 εκατ. ευρώ.